فهرست

اروپای در دوره نخست قرون وسطی*

( از سقوط رم تا پیدایش امپراتوری مقدس رم ژرمنیک)

به زبان انگلیس :

به زبان فرانسه :

اروپا پس از رم

فرانسه و آلمان

فرانک ها یکی از قبایل ژرمن بودند که در شمال “گل/فرانسه” امروز مسقر شدند. آنها هم پیمان( فدره) رم بودند و پس از سقوط امپراتوری رم توانستند سرزمین وسیعی را تسخیر کرده و حکومتی دیر پا بنا کنند. همسایه های نیرومند فرانک ها در جنوب و شرق به شاخه “آریانیسم” مسیحیت گرویده بودند.کلویس پادشاه فرانک ها، به منظور کسب حمایت امپراتور رم شرقی به کاتولیسیم پیوست و بدین ترتیب فرانک ها خود را به عنوان ادامه دهنده امپراتوری رم در اروپا غربی معرفی کردند و توانستند سرزمین های همسایه را تسخیر نمایند. پی آیند این مشروعیت در سده های پسین ، از یک سو به شکل گیری کشور فرانسه انجامید و از سوی دیگر تشکیل ” امپراتوری مقدس رم ژرمنیک” * تاسیس شد .” امپراتوری مقدس رم ژرمنیک” *در درازای ده سده بر بخش گسترده ای از اروپا حکومت کرد و در سال 1815 بدست ناپلئون سرنگون شد .و پس از آن بخش اصلی این سرزمین به کشور آلمان بدل گردید.

*امپراتوری مقدس رم ژرمنیک به زبان انگلیسی https://www.aparat.com/v/TbB87/

انگلستان

پس از سقوط امپراتوری رم غربی ،دودمان های بزرگ پادشاهی در اروپا بین سده پنجم و دهم میلادی شکل گرفت. خاستگاه این خاندان های سلطنتی قبایل و فرمانروایی های کوچک مهاجر و یا باشندگانی اروپایی بود . در چنین چارچوبی خاندان “وگس/ Wessex ” که اصلیتی ساکسون داشت انگلستان را در مقابل وایکینگ ها متحد کرد ،اتحادی که در برابر حملات دانمارکی ها قوام بیشتر یافت . با سرنگونی این خاندان “گیوم فاتح” ، فرمانروای نرماندی در فرانسه ، تاج پادشاهی انگلستان را در سال 1066 بر سر نهاد و حکومت مقتدر ی برپا نمود و جانشینان او تا اواخر دوره قرون وسطی بر سریر قدرت پایدار مانند.

اسکاندیناوی

قوم وایکینگ که در اسکاندیناوی می زیست با اقوام ژرمن بستگی داشت. آنها مردمی تجارت پیشه دریا نورد و جنگجو بودند. هرچند که نام آنها از سده دوم میلاد گهگاه به مناسبت حملاتشان به سرزمین همسایگان برده شده، اما شهرت آنها از اواخر سده هشتم با حمله و غارت شهر ها غرب اروپا آغاز شد . آنها پس از تسخیر انگلستان حملات خود را به شهرهای فرانسه و اسپانیا ادامه دادند و از جبل الطارق وارد دریای مدیترانه شده و آفریقای شمالی و اروپای جنوبی را مورد حمله قرار دادند. وایکینگ ها سپس با استفاده از رودخانه ها ی اروپایی به تجارت و گهگاه غارت شهرها واقع در خشکی مشغول بودند .آنها از رودخانه دن به دریا سیاه و از ولگا به دریای خزر رسیدند . رد پای آنها در سواحل مازندران و ترکمنستان موجود است . از جمله جمالزاده در کتاب “تاریخ روابط ایران و روسیه” از کشف شمار فراوانی از سکه ها دوره سامانی در دانمارک حکایت می کند که توسط وایکینگ ها به اسکاندیناوی حمل شده است. وایکینگ ها کلونی هایی هم در گرینلند و ایسلند بنا کردند و از آنجا از طریق شرق آمریکا با سرخپوستان تجارت میکردند.

گفته می شود که تامپلیه های در جنگ های صلیبی ، نقشه راه به آمریکا را بواسطه تجار عرب از وایکینگ ها بدست آورده و چند سده پیش از کریستف کلمب از طلای های این قاره بهره مند شده بودند!

اسپانیا

در داخل خاک اروپا ، قبایل ویزی گوت سرزمین های جنوب را تسخیر نمود و در بخش هایی از شبه جزیره اسپانیا و جنوب غربی فرانسه پادشاهی جدیدی ایجاد نموده که تا ورود مسلمانان به اسپانیا بر شبه جزیره حکومت میکرد . با فرا رسیدن اعراب ، ابتدا بازماندگان خاندان بنی امیه به عنوان خلیفه بر بخش گسترده ای از اسپانیا حکمرانی نمودند و سپس این سرزمین ها به قلمرو های کوچکتری میان طوایف عرب تقسیم گردید . مسلمانان در این دوره علاوه بر اسپانیا ، سیسیل ،قبرس و پی نوشته سفر به کرت را هم تسخیر نمودند .و از جنبه های گوناگون نقش مهمی در تاریخ اروپا ایفا کردند: نخست اینکه ایده اروپا در برابر آنها به عنوان دشمنان اشغالگر شکل گرفت و دو اینکه در زمینه فرهنگی ،تمدن اندلس نقش پررنگی در انتقال تجربیات فلسفی و علمی به اروپا داشت که زمینه ساز رنسانس اروپایی شد.

رگه هایی از زندگی باشندگان اروپا:

به دور از برداشت سنتی که سقوط امپراتوری رم بدست “بربر ها” را یک گسل تاریخی می داند ، پژوهش های جدید ادامه کاری در زمینه های گوناگون میان این دو دوره تاریخی را نشان می دهد : به همراه گسترش آهسته مسیحیت ، جوامع اروپایی دوره مساعد رشد اقتصادی را تجربه می کردند و بهبود آب و هوا (آغازدوره گرمایش زمین از سده چهارم)هم عامل مثبتی در این راستا بود .

همزیستی میان قبایل مهاجر آسیایی و اروپایی (بربرها ،در فرهنگ رمی) و مردمانی که در سرزمین های امپراتوری رم می زیستند قرن ها ادامه داشت و آمیزش آنها هر چند در برخی از مقاطع با جنگ و کشتار همراه بود ، اما در بیشتر اوقات مرحله به مرخله و صلح آمیز بود که به تغییر ساختار امپراتوری و تشکیل ملیت های جدیدی از قبایل غیر رمی و مهاجر انجامید. از این میان اقوام ،”فرانک ها” در اتحاد با “بورگند ها”و “ویزیگوت ها”توانستند حکومتی به وجود آورد که خود را وارث امپراتورری رم می دانست و از همان مرحله نخست حکمرانی ، با پذیرش مسیحیت به عنوان دین رسمی ، در پیوند نزدیک با کلیسا به گسترش آیین جدید در سرزمین “گل/فرانسه” اقدام کرد. اگر گل ها در سده چهارم به مسیحیت پیوستند ،گرویدن دیگر اقوام اروپایی در سده های بعد به انجام رسید:” انگلوساکسون ها ” سده هفتم و هشتم ،اسکاندیناو ها سده نهم و دهم ، اسلاو ها سده دهم تا سیزدهم و فنلاندی سده دوازدهم و چهاردهم مسیحی شدند.

شهر ها

رشد مسیحیت در شهر ها پر شتاب تر از روستاها بود ،اما آئین نو در سازماندهی اجتماعی هر دو مکان نقش موثری ایفا نمود .در روستا ها کلیسا مهمترین جایگاه را داشت و در شهر ها کلیسا، صومعه و دیگر اماکن مذهبی ساماندهی شهری را شکل می داد.جغرافیای دنیای مردگان هم متحول شد: محل گورستان ها و آیین های مربوط به تدفین مردگان نیز تغییرات فراوانی کرد . از همان ابتدای سده چهارم ، شهر های مسیحی توامان نقشی سیاسی، مذهبی و اقتصادی داشت و بنا های مذهبی اهمیتی مشابه دستگاه حکومتی و اداری یافت. اما در شمال و شمال غربی اروپا شهرهای جدید در کنار رودخانه ها ساخته می شد و در زمینه تجارت و صنعتگری فعال بود .حرفه های گوناگون صنایع دستی رشد چشمگیری داشت و مجاورت با رودخانه ها کار تجارت را تسهیل می نمود. اما در سده های بعدی با تغییر گرمایش زمین شماری از این شهر های ساحلی به زیر آب رفتند. هرچند راه های آبی در اروپا کاربردی چشمگیر در تجارت و انتقال تکنیک و دیگر دستاورد اجتماعی میان مناطق اروپا را داشت ، اما راه های زمینی هم با استفاده از اسب در حال گسترش بود . از سده چهارم میلادی نعل کردن اسب در جنوب اروپا رواج پیدا کرد و در سده هفت و هشت به شمال فرانسه و در سده دهم در انگلستان و اروپای مرکزی راه یافت.

وسعت و میزان اهمیت شهر های اروپایی تا پیش از سده دهم میلادی قابل قیاس با شهرهای شرقی در این دوره نبود : در جایی که کنستانتینوپل، بغداد، اسکندریه و شهر های شرق مدیترانه شمار زیادی از افراد با زبان، فرهنگ ، و ادیان مختلف را در خود جای می داد ، پایتخت بزرگترین حکومت اروپایی در سده نهم میلادی :اکس لا شاپل در آلمان امروزی بود که به قصر امپراتور شارلماین و چند کلیسا و چند محله مسکونی از مردم منطقه محدود می شد و از دینامیسم شهر های شرقی فاصله زیادی داشت.

روستا

اما ویژگی دوره قرون وسطا در اروپا ، زندگی روستایی است . بیش از 95 در صد از مردم در روستا ها به کشاورزی مشغول بودند. بیشتر روستا ها کمتر از بیست خانوار سکنه داشتند که در زمین های خود غلات و سبزیجات می کاشتند و هر زمان که تعداد خانوار ها زیاد می شد ، درختان جنگلی* را میبریدند و شماری از آنها به ده جدید کوچ می نمودند. کاشت پنبه و کنف از سده هفتم در پاره ای از سرزمین های اروپا رواج یافت .هر چند که در اروپا آب فراوان بود ، اما آلودگی آب اغلب موجب بیماری های گوناگون بود و بهمین جهت مصرف شراب و آبجو رواج فراوان داشت .خوراک روستاییان بیشتر شامل سوپ غلیظی از سبزیجات و غلات میشد و تنوع غذایی بسیار محدود بود. گوشت بسیار گران و کمیاب بوده و روستائیان ثروتمند بیش از یک گاو و چند مرغ و خروس نداشتند که از لبنبات و تخم مرغ آنها استفاده می کردند. در این دوره هنوز خوک (صورتی) در اروپا وجود نداشت و مردم از گوشت خوک های سیاه که شبیه گراز بودند مصرف میکردند . حتی خرگوش هم که مصرف آن امروزه در انگلستان بسیار رایج است در سده نهم میلادی به این کشور راه یافت.برعکس موش در اروپا بسیار زیاد بود و تنها بعد از جنگ های صلیبی بود که گربه و سگ از شرق به غرب آورده شد که موجب کاهش شمار موش ها و در نتیجه کاهش بیماری های مسری در اروپا شد.

واحد های اندازه گیری

در مناطق مختلف اروپا نه تنها واحد اندازه گیری وزن و مسافت متفاوت بود بلکه واحد اندازه گیری زمان نیز در فصول مختلف تغییر می کرد : ساعت بر مبنای آن کوتاه و یا بلند می شد ، از سوی دیگر ساعت “کلیسا” و حاکم نیز نیز لزوما با هم منطبق نبود. آغاز سال هم بهمین صورت مورد مناقشه بود .برخی روز تولد مسیح/نوئل/ و ديگران روز ختنه مسیح در اورشلیم یعنی هفت روز پس از آن در اول ژانویه و عده ای نیز روز 25 مارس(روزی که جبرئیل خبر حامله بودن را به مریم مقدس اعلام کرد )را آغاز سال مسیحی می دانستند.

منابع:

کتابی از نشر مرکز در باره رویدادنگاری تاریخ جهان

—–

Introduction au Moyen Age occidental (Ve – XVe siècles)–

https://www.youtube.com/watch?v=r-n6nBujT60&ab_channel=Jean-MichelDufays

پانوشته ها:

*1قرون وسطی نیز مانند هر دوره تاریخی دیگر اصطلاحی است قراردادی که برای بهتر فهمیدن تاریخ بکار میرود . آنچه وجه مشترک این دوره می باشد ، سکونت بخش بزرگی از جمعیت ( بیش از 90 در صد و در مناطقی بیش از 95 در صد) اهالی در روستا هاست ، اما پژوهشگران نه در نقطه آغاز قرون وسطی و نه پایان آن هم رای نیستند : عده تقسیم امپراتوری رم ، هدهای تسخبر شهر رم و دیگران سقوط امپراتوری رم را سرآغاز قرون وسطی میدانند .در مورد تاریخ پایان آنهم برخی تسخیر کنستانتینوپل و شماری کشف آمریکا و دیگران آغاز رنساس را نام می برند. …